Thursday, January 24, 2013

Pembantaian di Galung Lombok. Sumber Belanda


Terjemahan

Pembantaian di Galung Lombok

Tugas Depot Militer Pasukan Khusus di bawah pimpinan Vermeulen setelah beraksi di Soeppa, belumlah selesai. Beberapa hari kemudian, pada hari Selasa, 1 Februari 1947, terjadi drama yang terbesar. Pagi hari itu masih gelap ketika militer Belanda menyisir beberapa desa di didaerah Majene, di bagian utara Sulawesi Barat. Menurut dinas intel, para nasionalis yang memberontak akan menyerang Majene pada hari itu. Seperti biasanya, seluruh warga dikeluarkan dari rumah mereka dan digiring ke sebuah ladang padi yang kering. Di situ lah Vermeulen memanggil nama-nama 29 orang orang pria yang sebelumnya sudah pernah ditahan tetapi kemudian dilepaskan kembali. Bagi Vermeulen persoalannya sudah jelas: mereka adalah teroris. Alasannya karena sewaktu penahanan mereka yang sebelumnya, mereka ternyata menyandang surat keterangan dengan cap organisasi perlawanan Angkatan Laoet Repoeblik Indonesia. Hukumannya sudah pasti: peluru di kepala.

Letnan Muda tersebut menunjuk 3 orang pembantu dan berempat mereka menembakan peluru ke kepala ke-29 orang tersebut. ‘Pemurnian’ (istilah yang dipergunakan sendiri oleh Vermeulen) telah dimulai. Kemudian 16 orang pria dipisahkan, mereka dikeluarkan dari penjara dan dibawa ketempat ini dengan satu tujuan tertentu: untuk ditembak mati. Setelah eksekusi yang terakhir ini, penyaringan yang yang sebenarnya mulai dilancarkan. Pimpinan desa ditanya siapa diantara orang yang dikumpulkan disitu adalah penjahat. Mereka pun ditembak mati. Ketika pimpinan desa tidak lagi mau menjawab, orang-orang dipilih secara acak dan ditembak ditempat. Kapiten Ryborz dari KNIL membantu pada eksekusi tersebut. Dalam waktu satu jam, lebih dari 200 orang Indonesia dibantai. Ladang tersebut menjadi kubangan darah.

Saat berlangsungnya pembantaian tersebut, Vermeulen mendapat berita bahwa satu patroli diserang gerilyawan. 3 Orang militer Pasukan Khusus Belanda dikatakan telah terbunuh. Vermeulen segera beranjak memeriksa. Sementara itu Komandan Stufkens memerintahkan Ryborz untuk meneruskan eksekusi. Korban pun bertambah dengan 30 orang lagi. Van Groenendaal, yang tidak hadir pada aksi-aksi ini tetapi berada bersama Westerling di daerah Sulawesi lainnya, dikemudian hari mendengar dari kawan2nya apa yang terjadi dengan ketiga orang DST yang dibunuh tersebut. “Mereka dipancing oleh seorang wanita! Mereka sedang beristirahat di tepi jalan ketika didatangi oleh seorang wanita cantik yang mengajak mereka ke kampung. Dengan bodohnya mereka menurut dan kemudian ditemukan telah dicincang!”  Tidak jelas dalam keadaan yang bagaimana anggota patroli tersebut ketika ditemukan oleh Vermeulen, tetapi pasti dalam keadaan cukup mengerikan. Menurut seorang saksi mata, tentara Belanda tsb. ditemukan digantung dari sebatang pohon ditepi jalan dengan kemaluannya dipotong dan dijejalkan kedalam mulut mereka. Sekembalinya ke Galung Lombok, Vermeulen jelas sangat gusar.


Pembalasan dendam Vermeulen
Sebagai tidakan balas dendam, orang-orang yang berasal dari kampong para penyerang, dipisahkan dari yang lainnya. Kemudian terjadi penembakan membabi buta. Setelah beberapa menit penembakan tepat arah ke gerombolan orang penduduk kampung itu yang sangat mencekam, Mayor Stufkens keluar dari semak2 setelah katanya “buang air” dan menghentikan penembakan.  75 Dari 115 orang kampung Segeri telah tergeletak mati. Dari penduduk Tahlolo ternyata 60 orang yang terbunuh. Yang lain, kurang dari separohnya, ternyata sempat menghindari diri dari penembakan. Di ladang tersebut masih pula bergelimpangan mayat-mayat yang dieksekusi pagi harinya. Ternyata yang mati jumlahnya 364 orang. Mayat-mayat tersebut dipendam dalam kuburan masal. Setelah itu beberapa kampung dibakar dan diratakan dengan tanah.

Menurut keterangan Vermeulen, orang-orang melarikan diri, oleh karena itu ditembaki. Menurut seorang tua dari Galung Lombok  yang kini sudah buta, kejadiannya justru sebaliknya. Semua orang digiring ke kampung tersebut dan mulai ditembaki. Ketika mulai ditembaki, saya bersama 9 orang lainnya berusaha melarikan diri. Kami melarikan diri dengan gerakan zig-zag, namun 9 orang terbunuh, hanya saya yang selamat. Anak-anak pun turut terbunuh. Kebetulan mungkin, karena mereka berdekatan dengan orang tuanya”. Saksi mata lainnya bernama B. Lahir, mengisahkan: “Semua orang digiring ke Galung Lombok, termasuk wanita dan anak-anak. Orang-orang yang berasal dari Segeri dipisahkan dan semuanya ditembak mati. Ayah B. Lahir termasuk menjadi korban. Pada saat itu ia sendiri dibopong oleh ayahnya, tetapi dirinya sempat diselamatkan oleh neneknya. Mereka menodongkan laras bedil kedalam mulut ayah saya. Paman saya sempat menyelamatkan diri dengan cara menelusup dibawah mayat-mayat, melumurkan wajahnya dengan darah dan pura-pura mati. Ketika tumpukan mayat-mayat diperiksa kembali dengan ditendangi sekalipun untuk memastikan bahwa semuanya telah mati, ia tidak bereaksi”.

Hanya beberapa orang saksi tersisa yang bisa mengisahkan kejadian ini. Memang dikemudian hari ada usaha melakukan rekonstruksi pembantaian tersebut, tetapi saksi-saksi mata tidak pernah didengar. Hal tersebut jelas dari fakta sebutan yang dipergunakan bagi drama tersebut:’ Panik penembakan di Galung Galung’. Namun 60 tahun kemudian, ketika ditanyakan di desa Galung Galung, penduduk disitu menunjukkan tempat yang berjarak 15 km dari situ, pembantaian tersebut berlangsung di Galung Lombok! Selama 60 tahun, namanya berbeda, kampungnya berbeda… Para saksi tidak saja menunjukkan lokasi yang tepat, tetapi laporan resmi bertambah dengan fakta-fakta  yang lebih menyerikan; anak-anak yang terbunuh… Laporan resmi tidak pernah mengusik hal tersebut. Mungkin saja, melihat kenyataan bahwa nama tempat yang sengaja dikelirukan, kesaksian-kesaksian tersebut memang benar adanya. Sekali lagi… “hal-hal yang tidak tercatat’.

---------------------------------------------------------

Laporan-laporan resmi

Bertolak belakang dengan perintah dan kebiasaan, Mayor KNIL  J.Stufkens tidak membuat laporan mengenai kejadian di ladang padi kering tersebut. Kejadian di Galung Lombok baru direkonstruksikan dikemudian hari. Namun ketika itu pembantu letnan Vermeulen sudah lama meninggalkan Sulawesi. Ia berangkat pada tanggal 5 Februari, segera setelah kejadian dramatis di Galung Lombok, cuti (?) ke Jawa. Westerling pernah menyatakan bahwa ia memindahkan Vermeulen setelah menerima laporan tentang kekejian yang telah berlangsung, tapi hal tersebut tidak pernah dinyatakan hitam di atas putih. Di laporan resmi tidak ada indikasi apapun bahwa suatu kegaduhan besar telah terjadi di Galung Lombok.

Desas-desus dari pihak pejabat-pejabat pemerintahan mengenai tindak-tanduk militer KNIL (jadi bukan dari anggota Depot Pasukan Khusus) di Pare-pare, menyebabkan Jaksa Agung Felderhof di Batavia bertanya-tanya apakah “ekses-ekses seperti itu mungkin benar terjadi”. Pada tanggal 7 Pebruari, iapun minta penjelasan kepada Veldhuis, Perwira Yustisi di Makassar. Sekali lagi, Galung Lombok tidak disebut-sebut, yang dipersoalkan adalah kejadian-kejadian yang terdahulu. Sementara masih menunggu jawaban Veldhuis, desas-desus yang terdengar oleh Felderhof semakin gencar. Maka Felderhof pun memanggil rapat dengan Jendral Spoor dan Mayor Jendral Buurman van Vreeden. Serta merta perkembangan berjalan gencar: Rapat tersebut memutuskan bahwa hukum darurat (Stand Recht) yang kebetulan baru saja dikuasakan kepada seluruh jajaran perwira tepat setelah pembantaian Galung Lombok, ditarik kembali. Bersamaan dengan itu, Kolonel De Vries diperintahkan mempersiapkan penarikan kembali Depot Pasukan Khusus. Maka pada tanggal 4 Maret 1947, Westerling berangkat dari Sulawesi Selatan, dilepas oleh beberapa ribu penduduk yang secara ‘spontan’ datang ke pelabuhan.

Sementara itu desas-desus mengenai tindak-tanduk Depot Pasukan Khusus telah sampai di Belanda. Pertanyaan diajukan ke Parlemen, sebuah komisi pemeriksa dibawah pimpinan Mr. Enthoven diperintahkan memeriksa hal itu. Satu setengah tahun kemudian, pada penghujung tahun 1948, laporan akhir komisi tersebut menyebutkan bahwa ekses-ekses memang telah terjadi. Kejadian di Galung Galung (loh?) ternyata dianggap keterlaluan sehingga memerlukan pemeriksaan kriminal. Jendral Spoor dan Van Mook menyetujuinya dan Kabinet di Den Haag menyetujui  pengusutan secara hukum. Yang ditugaskan adalah Raadsheer-commissaris G.L. Paardekoper. Hasil pemeriksaan oleh Paardekoper resmi disampaikan pada akhir tahiun 1949, menjelang penyerahan kedaulatan. Telah disepakati bahwa persoalan-persoalan Pengadilan Militer Hindia Belanda akan dialihkan kepada pihak Belanda. Ternyata pengaturan itu tidak dilakukan untuk laporan Paardekooper. Mungkin karena dirasakan politis terlalu rancu. Laporan tersebut tidak dikirim ke Belanda, perwakilan Belanda di Indonesia mengatakan berkas laporan tersebut “terlalu tebal untuk dibuatkan salinannya.” Maka Menteri KVP Van Maarseveen pun memutuskan tidak meneruskan penuntutan tersebut; tanpa berkas tidak ada perkara.

Sementara itu anggota parlemen Belanda terus mendesak dan komisi pemeriksaan yang kedua kalinya dibentuk. Akhli hukum Mr. Van der Rij dan Mr. Stam mendapat tugas memeriksa secara tuntas kejadian2 di Sulawesi pada saat diberlakukan “Stand Recht” (diadili ditempat). Pada saat pemeriksaan mereka, ternyata bahan bukti sudah hilang. Namun Van Rij dan Stam mengumpulkan banyak keterangan saksi dan fakta-fakta. Baru pada bulan Agustus 1954 laporan mereka yang menghebohkan itu dibeberkan. Vermeulen, Ryborz dan Stufkens dipersalahkan. Namun bukan hanya mereka; menurut kedua akhli hukum tersebut, juga otoritas sipil yang merestui, mendiamkan atau justru mendorong aksi-aksi tersebut tidak boleh terlewatkan. Laporan tersebut dipersembahkan kepada Kabinet Drees ke-3. Sebelumnya Drees sudah pernah menyatakan keengganannya menuntut Westerling. Penuntutan seperti itu, selang hanya beberapa waktu setelah pengalihan kekuasaan akan terlalu menghebohkan. Bagaimana mungkin dewan menteri dapat mempertanggungjawabkan penuntutan ke-3 orang tersebut tapi tidak terhadap Westerling?

Demikianlah, seluruh laporan tersebut dipeti-es-kan. Laporan Van Rij – Stam tidak dipublikasikan. Baru pada tahun 1969, ketika sebuah laporan TV “Latar Belakang Pemberitaan” mengungkit masalah kejahatan yang terjadi di Indonesia itu disiarkan, kesimpulan-kesimpulan laporan tersebut mulai terkuak. Acara TV tersebut mengakibatkan kegusaran publik dan diadakannya pemeriksaan baru: De Excessennota. Kejadian di Sulawesi hanyalah sebagian kecil dari catatan kejahatan perang yang diteliti di Indonesia dalam masa pasca PD II dibawah pemerintah Belanda. Catatan-catatan tersebut selanjutnya tidak membawa tindak lanjut apapun, kecuali Westerling menjadi lambang segala ekses yang pernah berlangsung di India Belanda. Persoalannya kembali dipeti-es-kan.

Tulisan oleh Karin van den Born
Penelitian oleh Karin van den Born dan Maarten Hidskes
Penyusunan oleh Erik Willems
-------------------------------------------------------
Diterjemahkan ke bahasa Indonesia oleh Rudolph Baer.

=======================================


Galung Lombok

Het Depot Speciale Troepen onder leiding van Vermeulen was na de actie in Soeppa nog niet klaar. Een paar dagen later, op dinsdag 1 februari 1947, vond het grootste drama plaats. Het was vroeg in de ochtend en nog donker toen Nederlandse militairen enkele dorpen in de buurt van Madjene in het noordelijke deel van Zuid-Celebes uitkamden. Volgens de inlichtingendienst zouden opstandige nationalisten die dag Madjene aanvallen. Zoals gebruikelijk werden eerst alle bewoners uit hun huizen gehaald en bijeengedreven op een drooggevallen rijstakker. Daar dreunde Vermeulen de namen op van negenentwintig mannen die eerder al waren opgepakt, maar weer waren vrijgelaten. Voor hem stond het vast: dit waren terroristen - om de eenvoudige reden dat ze bij hun aanhouding in het bezit bleken van papieren met het zegel van de verzetsorganisatie Angkatan Laoet Republik Indonesia. Daarmee stond ook hun straf vast: de kogel.

De onderluitenant wees drie helpers aan en met z'n vieren schoten ze de negenentwintig ieder een kogel door het hoofd. De 'zuivering' (zoals Vermeulen het zelf noemde) was begonnen. Vervolgens liet hij zestien mannen apart zetten. Alle zestien waren gevangenen, die met maar één bedoeling uit gevangenis waren gehaald en naar deze plek gebracht: om te worden doodgeschoten. Na deze executie begon pas de eigenlijke zuivering. Aan de dorpsoudste vroeg Vermeulen of er misdadigers onder de bijeengedreven dorpelingen waren. Ook zij werden doodgeschoten. Weigerde de dorpsoudste iets te zeggen, dan werden er willekeurige slachtoffers gekozen. Kapitein Ryborz van het KNIL assisteerde bij de executies. Binnen een uur werden ruim tweehonderd Indonesiërs vermoord. De rijstakker werd een dodenakker.

Nog tijdens de executies vernam Vermeulen dat een paar kampongs verderop mogelijk een patrouille van het Depot was aangevallen. Drie Nederlandse militairen van de Speciale Troepen zouden zijn gedood. Vermeulen ging direct op onderzoek uit. In de tussentijd gaf commandant Stufkens aan Ryborz de opdracht door te gaan met de executies. Nog eens dertig doden. Van Groenendaal, die zelf niet bij deze acties aanwezig was maar met Westerling elders op Celebes zat, hoorde later van zijn maten wat er met de DST'ers was gebeurd. "Die drie hebben zich laten verleiden door een meid! Ze waren op patrouille en in de berm van de weg aan het uitrusten. En toen kwam er een mooie meid en die verzocht ze mee in de kampong te gaan. Ze waren zo dom om dat te doen en zijn gelijk in de pan gehakt! Ze hebben ze naderhand gepontomd - in mootjes gehakt - teruggevonden." Hoe Vermeulen zijn mannen precies heeft aangetroffen, is niet duidelijk. Maar het zal behoorlijk akelig geweest zijn. Volgens een plaatselijke getuige had de guerrilla de militairen aan de kant van de weg in een boom gehangen met afgesneden penis in de mond. Bij terugkomt was Vermeulen in ieder geval woedend.

De wraak van Vermeulen

Uit wraak liet Vermeulen de mannen die uit dezelfde kampong afkomstig waren als de overvallers apart zetten. Wat volgde, had alles van een wilde schietpartij. Na enkele verschrikkelijke minuten waarin gericht gevuurd werd op de wanordelijke groep kampongbewoners kwam majoor Stufkens uit de bosjes waar hij, naar hij later beweerde, 'zijn behoefte' deed, en stopte de vuurpartij. Van de 115 mannen uit Segeri lagen er vijfenzeventig dood op de grond. Van de inwoners van Tahlolo bleken er zestig vermoord. De anderen, minder dan de helft, slaagden erin aan het vuur te ontkomen. Op de rijstakker lagen ook nog de lichamen van de mannen die vroeger in de ochtend waren gefussilleerd. In totaal bleken er die dag 364 doden te zijn. De lichamen werden in een massagraf geworpen. Daarna werden verschillende kampongs in brand gestoken en met de grond gelijk gemaakt.
Volgens latere verklaringen van Vermeulen vluchtten de mannen en werd daarna pas het vuur geopend. Maar volgens een oude blinde man in Galung Lombok ging het precies andersom: "Ze brachten alle mensen naar dit dorp en ze begonnen op iedereen te schieten. Toen ze begonnen te schieten, probeerde ik met tien andere mensen weg te lopen. We liepen zigzag, maar negen werden vermoord, alleen ik kon zigzaggend wegkomen. Er werden ook kinderen vermoord. Dat was per ongeluk...ze stonden ernaast." Een andere plaatselijke getuige, B. Lahir, vertelt: "Ze brachten alle mensen naar Galung Lombok, ook vrouwen en kinderen. Ze selecteerden de mensen die uit Segeri kwamen. En alle mensen uit Segeri werden vermoord." Onder de slachtoffers was ook de vader van Lahir. Hijzelf zat, als klein kind, op dat moment op de rug van zijn vader maar werd nog net door zijn oma gered. "Ze duwden m'n vader een geweerloop in de mond." De oom van Lahir kon zichzelf redden door onder de lijken te kruipen, bloed op zijn gezicht te smeren en te doen of hij dood was. Zelfs toen de Nederlandse militairen nog eens op het stapeltje lijken trapten om te controleren of iedereen dood was, verraadde de oom van Lahir zichzelf niet.

Het zijn slechts een paar getuigenissen van mensen die het nog na kunnen vertellen. Er zijn later wel pogingen gedaan een reconstructie van het bloedbad te maken maar plaatselijke ooggetuigen zijn nooit eerder gehoord. Dat blijkt alleen al uit het feit dat het drama officieel bekend werd onder de noemer 'de vuurpaniek van Galung Galung'. Maar bij navraag in het dorp Galung Galung, 60 jaar later, verwijzen de bewoners naar 15 kilometer verderop: het bloedbad had plaats in Galung Lombok! Zestig jaar lang de verkeerde naam, het verkeerde dorp... De getuigen wijzen niet alleen de exacte geografische locatie aan, maar kleuren het schrikwekkende beeld dat uit de officiële rapporten opdoemt met nog gruwelijker details; vermoorde kinderen...daar maakten de rapporten geen melding van. Het zou, gezien de vastgestelde vergissing in de plaatsnaam, toch waar kunnen zijn. Misschien weer iets dat 'buiten de boekjes bleef...'.

-------------------------------------


Officiële rapporten

Tegen instructie en gewoonte in maakte KNIL-majoor J. Stufkens geen rapport op van wat er gebeurd was op de rijstakker. De gebeurtenissen in Galung Lombok zijn pas later gereconstrueerd. Maar toen was onderluitenant Vermeulen al lang weg van Celebes. Hij verliet op 5 februari 1947, dus vlak na het drama in Galung Lombok, het eiland en ging (op verlof?) naar Java. Westerling beweerde later dat hij Vermeulen had weggezonden nadat hem de laatste gruwelijkheden ter ore waren gekomen maar dat is niet zwart op wit vastgelegd. Niets in de officiële papieren duidt erop dat de gebeurtenissen in Galung Lombok destijds voor commotie zorgden.

Geruchten van bestuursambtenaren over het optreden van KNIL-militairen (en dus niet van het Depot Speciale Troepen!) te Paré Paré deden procureur-generaal Felderhof te Batavia vrezen dat "het plegen van dergelijke excessen weleens waarheid" zou kunnen zijn. Hij vroeg daarover op 7 februari aan Veldhuis, de officier van justitie te Makassar, opheldering. Nogmaals, Galung Lombok was daarbij niet in het geding, het ging om eerdere acties. Terwijl het antwoord van Veldhuis uitbleef, stroomden meer geruchten bij Felderhof binnen. Dat had tot gevolg dat Felderhof op 21 februari een vergadering met generaal Spoor en generaal-majoor Buurman van Vreeden bijeenriep. Opeens gingen de ontwikkelingen snel: de vergadering besloot het noodrecht, dat juist na het drama Galung Lombok was toegekend aan alle officieren, in te trekken. Tegelijkertijd werd kolonel De Vries opgedragen het vertrek van het Depot Speciale Troepen voor te bereiden. Op 4 maart was het zover: Westerling vertrok van Zuid-Celebes, uitgewuifd door enkele duizenden inwoners die 'spontaan'naar de haven waren gekomen.

Inmiddels waren geruchten over het optreden van het Depot Speciale Troepen tot Nederland doorgedrongen. Er werden kamervragen gesteld. Een onderzoekscommissie onder leiding van mr. Enthoven moest de kwestie onderzoeken. Na anderhalf jaar, eind 1948, meldde het eindrapport van de commissie dat er sprake was van excessen. Zo waren o.a. de gebeurtenissen te Galung Galung (sic!) volgens de commissie te ernstig om géén strafvervolging in te stellen. Generaal Spoor en Van Mook waren het hiermee eens en het kabinet in Den Haag stemde in met een gerechtelijk vooronderzoek. Raadsheer-commissaris G.L. Paardekooper werd hiermee belast. Dat onderzoek lag in de herfst van 1949 ter tafel, vlak voor de souvereiniteitsoverdracht. Volgens afspraak zouden de lopende zaken van het Indisch Militair Gerechtshof worden overgedragen aan Nederland. Maar met het rapport Paardekooper gebeurde dat niet. Waarschijnlijk omdat het politiek te gevoelig lag. Het rapport kwam niet naar Nederland, de Nederlandse vertegenwoordiging in Indonesië liet weten dat het "te dik was om er een afschrift van te maken". Daarop besloot KVP-minister Van Maarsseveen van verdere vervolging af te zien; zonder dossier was er geen beginnen aan.

Ondertussen bleef de kamer aandringen en werd een tweede onderzoekscommissie uitgezonden. De juristen Mr. Van Rij en Mr. Stam kregen de opdracht volledig verslag uit te brengen van de gebeurtenissen op Celebes ten tijde van het standrecht. Tijdens hun onderzoek bleek bewijsmateriaal verdwenen. Toch verzamelden Van Rij en Stam veel getuigenissen en feiten. Pas in augustus 1954 brachten ze hun vernietigende rapport uit. Vermeulen, Ryborz en Stufkens waren verantwoordelijk voor misstanden, maar zij niet alleen. Volgens de juristen konden ook "de burgerlijke autoriteiten, die hun handelingen goedkeurden, verzwegen, aanmoedigden of door de vingers zagen" niet buiten schot blijven. Het rapport werd aangeboden aan het derde kabinet Drees. Eerder al had Drees laten weten niet voor de vervolging van Westerling te voelen. Zo'n affaire zou, kort na de overdracht, te veel politiek gevoelig stof doen opwaaien. En hoe zou de ministerraad het kunnen verantwoorden om Westerling buiten vervolging te stellen en de drie andere mannen wel aan te klagen?

Zo verdween de hele affaire Celebes in een la. Het rapport Van Rij Stam werd niet openbaar gemaakt. Pas in 1969, toen een tv-uitzending van Achter het Nieuws de wandaden in Indonesië oprakelde, kwamen de conclusies van het rapport naar buiten. De uitzending leidde tot publieke verontwaardiging en een nieuw onderzoek: de excessennota. Celebes was daarin slechts een klein onderdeel, want het onderzoek betrof alle wandaden die in het naoorlogse Indonesië onder Nederlandse verantwoordelijkheid waren gepleegd. Consequenties had de nota verder ook niet, behalve dat Westerling in de discussie voor velen het symbool werd van alle excessen die in voormalig Nederlands-Indië hadden plaatsgevonden. Opnieuw ging de kwestie daarmee in feite in de doofpot.

Tekst: Karin van den Born
Research: Karin van den Born en Maarten Hidskes
Regie en samenstelling: Erik Willems

=============================================
Terjemahan

Sejarah 18 Januari 2007

Maut mengancam di Sulawesi

Siaran Nederland 2, pukul 21:25
Malam ini siaran bagian kedua dari dua serangkai mengenai Sulawesi Selatan. Aksi pembersihan yang mengenaskan oleh Depot Pasukan Khusus, tepat 60 tahun yang lalu, benar2 tidak lagi terkendalikan setelah Komandan Westerling memecah pasukannya. Pasukan berjumlah 60 orang dibawah pimpinan Pembantu Letnan J.B. Vermeulen yang menangani bagian utara daerah itu melakun ekses-ekses yang teramat sangat kejamnya.

Akan ditampilkan pula para saksi yang masih hidup yang akan menuturkan hal-hal yang sangat mengejutkan mengenai tindak-tanduk militer Belanda. Pasukan Komando dibawah pimpinan Westerling tersebut dikirim ke Sulawesi Selatan karena situasi disana dirasakan tidak lagi terkendalikan. Maut mengancam di segala penjuru, gerombolan berkelana kesan-kemari melakukan berbagai bentuk kekerasan.

Westerling mendapat mandat dari atasannya untuk menumpas gerombolan-gerombolan tersebut dengan segala cara. Cara yang dipilihnya adalah dengan eksekusi para tersangka di tempat, namun selang beberapa waktu, ketelitian pemeriksaan semakin memudar. Akhirnya, sebagaimana nyata dari pemeriksaan oleh otorita Belanda maupun dari kesaksian-kesaksian, aksi-aksi pembersihan tersebut serta merta berubah menjadi pembunuhan masal.

Bahkan, pada tanggal 1 Februari 1947 terjadi pembunuhan 364 orang ketika militer Belanda secara membabi buta menembaki kerumunan orang. Menurut laporan dari dua kali pemeriksaan oleh komisi resmi Belanda diawal tahun ‘50-an, tempat kejadian itu di desa Galung Galung. Pembuat dokumenter Erik Willems dari “Andere Tijden” (wartawan yang pertama kalinya berkunjung ke lokasi), menemukan kekeliruan tempat; ternyata tidak pernah ada pemeriksaan atas kejadian itu di lokasi. Ternyata tempat kejadian adalah Galung Lombok. 

Tidak ada orang Belanda yang pernah dihukum atas kejadian tersebut. Westerling dinyatakan kebal hukum karena menjalankan perintah atasan sehingga pemeriksaan terhadap bawahannya pun dihentikan di awal tahun 50-an.

------------------------------------------

Diterjemahkan oleh Rudolph Baer

********


Sumber:  Harian TROUW


geschiedenis 18 januari 2007

Op Celebes was niemand zijn leven zeker

Nederland 2, 21.25 uur
Vanavond het tweede deel van het tweeluik over Zuid-Celebes. De beruchte zuiveringsacties van het Depot Speciale Troepen in Zuid-Celebes, dezer dagen precies zestig jaar geleden, liepen écht uit de hand toen commandant Raymond Westerling zijn troepen opsplitste. Bij de groep van ongeveer 60 man die onder onderluitenant J.B. Vermeulen het noordelijk terrein van de operaties bestreek, hebben zich zeer ernstige excessen voorgedaan.

Ook komen ooggetuigen en overlevenden in Indonesië aan het woord, die schokkende verhalen vertellen over het optreden van de Nederlandse soldaten.

De commando’s onder Westerling waren naar Zuid-Celebes gestuurd omdat de toestand daar onhoudbaar was. Niemand was zijn leven meer zeker, plunderende en rovende benden trokken rond en pleegden allerlei vormen van geweld.

Westerling kreeg van zijn superieuren volmachten om daar met alle middelen tegen op te treden. Hij koos voor het standrechtelijk executeren van verdachten, maar na verloop van tijd werd de nauwkeurigheid bij het onderzoek almaar kleiner. En op het laatst, zo blijkt uit Nederlands onderzoek en uit ooggetuigeverslagen, liepen de acties uit op regelrechte moordpartijen.

Op 1 februari 1947 zijn zelfs 364 doden gevallen toen de soldaten in het wilde weg op een menigte mannen begon te schieten. Volgens Nederlandse rapporten – er zijn twee onderzoekscommissies op pad gestuurd in begin jaren vijftig – gebeurde dat in het dorpje Galoeng Galoeng. Documentairemaker Erik Willems van Andere Tijden (de eerste journalist die daar ooit geweest is) ontdekte dat zij zich in de plaats vergist hadden omdat ze nooit ter plaatse onderzoek hadden ingesteld: het bleek om de plaats Galoeng Lombok te gaan.

Geen van de betrokken Nederlanders is ooit gestraft voor deze gebeurtenissen. Westerling is buiten vervolging gesteld omdat hij in opdracht handelde en tegen enige ondergeschikten is de vervolging begin jaren vijftig gestaakt.





1 comment:

koyyis said...

sedikit saran aja,
kalo ada gambarnya lebih bagus nih